Mevlana’dan: PADİŞAHIN DOĞANI

Alim ile cahilin farkı Kur’an-ı Kerim’de: “"Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?" Ancak akıl sahipleri öğüt alırlar.”(Zümer/9) buyurulur. Başka bir ayette: “Cehennemliklerle cennetlikler bir olmaz. Cennetlikler kurtuluşa erenlerin ta kendileridir.” Buyurulur. (Haşr/20) Bunu için atalarımız: “Bilgili düşman, bilgisiz dosttan iyidir” demişlerdir. Hazreti Mevlana mesnevisinde bu konuyu şöyle bir hikâye ile süslüyor: Evvel zaman içinde bir padişahın bir doğanı vardı. Avını yakalar getirirdi. Padişah da onu çok severdi. Bir gün doğan kaçıp, çocuklarına yemek pişiren yaşlı bir kadının kulübesine girdi. İnsana alışkın olduğu için kaçıp gitmedi. Kadın doğanı tutup kaçmaması için bağladı. Baktı ki doğan’ın tırnakları upuzun!. ‒ Vah, dedi. Sana iyi bakmamışlar. Gel anneciğine de sana bir güzel bakım yapsın. Sahibin sana iyi bakmadığı için tırnakların uzayıp tüylerin çoğalmış, diyerek doğanın kanatlarını kısaltıp tırnaklarını kesti. Yaşlı kadın, tırnaksız ve kanatsız doğanın işe yaramayacağını bilmiyordu. -Haydi artık rahatça gezebilirsin, diyerek doğanı dışarı bıraktı. Kanatları kesilmiş olduğu için uçamadı, tırnakları kesildiği için ayaklarını üstünde de duramadı ve yanının üstüne yattı. Tam bu anda padişah ve adamları doğanı tırnakları kesilmiş, kanatları kısaltılmış hâlde buldular. Padişah doğanı böyle görünce çok üzüldü de şöyle demekten kendini alamadı: ‒ Vefasızlık ederek bilgili padişahtan kaçıp da cahil kadının yanına kaçanın cezası budur. Doğan ise padişahtan kaçtığına pişman olduğunu göstermek için kanadını ve gagasını padişahın koluna sürüyor, bu hareketiyle sanki özür dileyip şöyle diyordu: ‒ Bir daha benim değerimi bilenleri terk etmeyeceğim! İşte bilgili ile cahil arasındaki fark budur. Cahil, iyilik yapayım derken, kötülük yapar.